Ekonomiczna metryka odmian jabłoni. Gala i Gloster

Plony. Gala i Gloster   

Odpowiednie dane za badany okres znajdujemy w tabeli 1. Jak wiadomo, jedną z największych wad odmian z grupy Gali jest stosunkowo niska plenność. I rzeczywiście, w zestawieniu dotyczącym przedmiotowego okresu w zakresie plonowania Gala zajmuje dopiero szóste miejsce. Należy jednak stwierdzić, że w trakcie tych 14 lat wyraźnie widoczna jest tendencja wzrostowa w osiąganych plonach. W latach 2004–2007 są one niskie i wynoszą poniżej 30 ton/ha. W latach 2008–2011 to już poziom w granicach 33,4–39,4 ton/ha. I wreszcie w ostatnim okresie (lata 2012–2017) mamy już plony na poziomie 34,0 do nawet 65,0 ton/ha, choć ta ostatnia wartość jest incydentalna. Taką tendencję można wytłumaczyć jedynie coraz lepszymi plonami, w miarę postępowania wieku kwater. 

Interesujących informacji dostarczają także wyniki z dwóch kwater sportu Zuzi Gala polskiej hodowli, którą testuję w swoim doświadczeniu nad modelem intensywnego sadu jabłoniowego. Są one stosunkowo młode, ponieważ zostały posadzone w 2013 i 2014 r. Dysponuję wynikami z czterech lat plonowania. Dla starszej kwatery średnia wynosi 66,2 ton/ha, a dla młodszej jest niewiele niższa, bo wynosi 59,8 ton/ha. W stosunku do średniej standardowej (czyli plonów uzyskanych w badanych gospodarstwach) wyniki te są wyższe o 37–43%. Należy przy tym podkreślić, że w 2018 r. obie kwatery osiągnęły rekordowe plony – odpowiednio 89,2 i 89,4 ton/ha. Gdyby zbiorów dokonano w terminie fizjologicznie właściwym, a nie (z konieczności) o 6 tygodni wcześniej, to można mieć pewność, że przekraczałyby one 90 ton/ha. Podkreślić należy, że tylko w roku 2015, do 26% owoców miało średnicę poniżej 7 cm. W latach następnych udział ten spadł do 0–6%. Można z tego wnioskować, że Zuzi Gala jest sportem o większych owocach oraz że nadaje się do kwater intensywnych.

Jeśli chodzi o Glostera, to w grupie 12 odmian obserwowanych w okresie badawczym, odmiana ta (pod względem wartości średnich) zajmuje drugie miejsce (po Golden Delicious). Wierne i dobre plonowanie to jedna z głównych jej zalet. Obserwujemy tu podobną cykliczność, jak u poprzedniej. Lata 2004–2007 to stosunkowo niższe plony, wszakże w granicach 22,5–42,6 t/ha. W latach 2008–2011 plony rosną i wynoszą już 37,6–47,2 ton/ha. I wreszcie w okresie ostatnim (2012–2017) jest to już 38,6–86,5 ton/ha, przy czym niższa wartość to jednorazowy incydent.

Odmiana potwierdziła również swoją przydatność do nasadzeń intensywnych. Przy obsadzie 5555 drzew/ha osiągnięto plony średnie za 9 i 7 lat owocowania, odpowiednio w wysokości 71,7 i 74,3 ton/ha, co daje wartości o 36–38% wyższe w stosunku do standardowych. Plony te osiągnięto przy zachowaniu dobrej jakości owoców. Ze względu na silny i dość specyficzny wzrost przydatność do nasadzeń intensywnych była sporą niespodzianką.

Tabela 1. Średnie plony odmian Gala i Gloster w badanych gospodarstwach w latach 2004–2017 [t/ha]

Źródło: badania własne 

Ceny. Gala i Gloster    

Ceny przedmiotowych odmian w badanym okresie znajdujemy w tabeli 2. Średnia cena grupy Gali plasuje ją wśród dwunastki obserwowanych odmian na bardzo wysokim drugim miejscu (po G. Delicious), przy czym należy dodać, że notowania nie uwzględniają podziału na sporty o rozmytym i prążkowanym rumieńcu. Gdyby go wprowadzić, to te ostatnie zapewne skutecznie mogłyby rywalizować z G. Delicious. Zaniechano tego z tego względu, że takie rynkowe tendencje bywają przemijające. Pozostaje jednak faktem, że grupa Gali to jedne z bardziej poszukiwanych odmian, ale przede wszystkim na rynku międzynarodowym. Na krajowym należą one do mniej cenionych. Najwyższe ceny notowano dla wspomnianej grupy nie tylko w latach 2007, 2010 i 2017, co jest przejawem ogólnej koniunktury na jabłka, lecz także w roku 2012, co było zapewne skutkiem znacząco mniejszej podaży tych owoców z powodu uszkodzenia kwiatów przez przymrozki.

Owoce Glostera na wspomnianej liście zajmują pod względem ceny dopiero dziewiąte miejsce, a więc prawie zawsze bywały znacznie tańsze od Gali. Można przypuszczać, że ta różnica z biegiem lat będzie się pogłębiać. Gloster to odmiana na polskim rynku mało popularna. Największe ilości tych jabłek były sprzedawane głównie na rynku rosyjskim. Ale i tam popyt był bardzo zmienny w poszczególnych sezonach. Obecnie odmiana ta coraz częściej sprzedawana jest głównie jako owoce przemysłowe. 

Tabela 2. Średnie ceny hurtowe odmian Gala i Gloster w badanych gospodarstwach w latach 2004–2017 [zł/kg]

Źródło: badania własne

Koszty produkcji. Gala i Gloster   

Dane, dotyczące jednostkowych kosztów produkcji obu odmian zamieszczono w tabeli 3. W przypadku Gali, koszty te są relatywnie wysokie – w tym zakresie grupa Gali zajmuje dopiero piąte miejsce, gdy chodzi o wartości średnie dla całego okresu. Wolno sądzić, że jest to efekt plonów, które są niższe niż w przypadku innych czołowych, ze względu na opłacalność produkcji, odmian. Aż w trakcie siedmiu lat koszty jednostkowe przekraczają 1 zł/kg.

Ze względu na znacznie wyższe plonowanie dla Glostera koszty jednostkowe pozostają na niższym poziomie. Pod tym względem odmiana ta zajmuje bardzo wysokie, bo drugie miejsce (po G. Delicious). W tym wypadku koszty jednostkowe tylko dwukrotnie w badanym okresie przekroczyły 1 zł/kg, ale też dwukrotnie okazały się niższe niż 0,6 zł/kg. W przypadku Gali tak niskie wartości nie występowały wcale.

Tabela 3. Średnie jednostkowe koszty produkcji odmian Gala i Gloster w badanych gospodarstwach w latach 2004–2017 [zł/kg]

Źródło: badania własne

Dochodowość produkcji

W zakresie dochodowości wartości średnie dla obu odmian pozostają pozornie na tym samym poziomie (tabela 4). Faktycznie jednak grupa Gali plasuje się wyżej, ponieważ tylko w trakcie jednego sezonu (sezon 2015/2016, gdy opłacalna była jedynie produkcja odmiany G. Delicious) jej produkcja pozostawała nieopłacalna, podczas gdy w przypadku Glostera zdarzyło się to dwukrotnie, a raz (sezon 2013/2014) mieliśmy do czynienia praktycznie jedynie ze zwrotem kosztów. Odpowiada to trzeciemu i czwartemu miejscu w stawce 12 odmian obserwowanych w latach 2004–2017.

Dochodowość to efekt relacji cen i kosztów produkcji, a pośrednio również i plonów. Może wydawać się dziwne, że dwie tak różne odmiany jak Gala i Gloster dawały w minionych niedawno latach podobne dochody. Ale w przypadku Gali był to efekt wysokich cen, zaś dla Glostera czynnikiem decydującym o dochodowości były wysokie i powtarzalne plony. Oczywiście, warunkiem koniecznym pozostaje zawsze zbywalność danej odmiany. Gdy nie jest on spełniany przez kilka kolejnych lat, odmiana przestaje się na rynku liczyć.

 Tabela 4. Średnie dochody uzyskane dla odmian Gala i Gloster w badanych gospodarstwach w latach 2004 – 2017 [zł/kg]

Źródło: badania własne

Ocena ogólna

Za wyjątkiem może Chin wszędzie na świecie w rejonach, gdzie produkcja jabłek odgrywa wiodącą rolę, grupa Gali nie tylko zalicza się do odmian najbardziej popularnych, lecz także jej udział w zbiorach ciągle się zwiększa. Odpowiada to rosnącemu znaczeniu odmiany. Podobnie dzieje się i w Polsce, choć proces ten jest zapewne zbyt mało dynamiczny. Rynek poszukuje obecnie jabłek słodkich i intensywnie wybarwionych, ale umiarkowanej wielkości. Pokrótce rzecz ujmując, jest to właśnie ogólna charakterystyka Gali. Ponieważ jest to kreacja ciepłolubna, więc południe Europy, czy też obie Ameryki mają nad Polską znaczną przewagę w przedmiocie warunków klimatycznych, które najbardziej Gali odpowiadają. Efekty kilkuletnich badań własnych w kwaterach intensywnych pozwalają twierdzić, że tam właśnie z powodzeniem owoce Gali można produkować. Mówiąc „z powodzeniem” mam na myśli zarówno jakość owoców, jak i wysokie plony, osiąganie których pozwala znacząco obniżyć jednostkowe koszty produkcji. 

Jeśli chodzi o wybór najlepszych sportów, to grupa Gali znajduje się w podobnej sytuacji jak Jonagoldy kilkanaście lat temu: sportów stale przybywa, przez co wybór najlepszych staje się coraz trudniejszy. Jak się wydaje, w warunkach polskich ciekawe są m.in. Zuzi Gala, jak i Zuzi Gala Select. Pierwsza odznacza się bardzo intensywnym i obfitym paskowanym rumieńcem i daje dość duże (jak na Galę) owoce. W porównaniu do innych sportów jest też mało skłonna do mutacji powrotnych. Druga ma rumieniec rozmyty, ale tak intensywny, że porównywana bywa do Gali Dark Baronczy nawet Red Delicious. Do jej zalet zaliczana jest także mała podatność na mutacje powrotne. Niektórzy łączą ją z rozmytym charakterem rumieńca. Ci uważają, że skoro takie sporty są trwalsze, to są także bardziej przyszłościowe w porównaniu ze sportami o rumieńcu paskowanym.

Rynkowa przyszłość odmiany Gloster rysuje się w znacznie ciemniejszych barwach. Od lat wiadomo, że jest podatna na zbrunatnienie przygniezdne i dlatego wymaga szczególnie starannej ochrony w okresie kwitnienia i po kwitnieniu. Zaniedbania w tym względzie skutkują coraz powszechniejszym występowaniem tej choroby. Myślę, że to właśnie powoduje potęgujące się z roku na rok trudności ze zbytem tych jabłek, jak również spadek ich cen. Jest całkiem prawdopodobne, że już w perspektywie najbliższych lat może to spowodować całkowitą eliminację tej wartościowej odmiany z polskich sadów. Do jej głównych zalet należą: wierne i obfite plonowanie, odporność na mróz, jak również dobra przydatność do uprawy w kwaterach intensywnych.

Fot. H. Czerwiński