W artykule zamieszczonym w Sadzie Nowoczesnym numer 6/2022 opisane zostały odmiany czereśni najmniej zawodne w uprawie w warunkach klimatycznych naszego kraju. W kolekcji oraz doświadczeniach Instytutu Ogrodnictwa – PIB znajdują się jednak jeszcze inne odmiany godne uwagi. Wśród nich liczną grupę stanowią takie, których drzewa zazwyczaj regularnie plonują, a owoce są duże, jędrne, smaczne i atrakcyjne, jednak ich jakość jest silnie uzależniona od warunków pogodowych w czasie dojrzewania.
Jakie wartościowe odmiany czereśni sprawdzą się w uprawie pod osłonami?
Do handlu najbardziej przydatne są odmiany o twardych owocach, typu chrząstka. Niestety, często z wysoką jędrnością wiąże się duża podatność skórki na pękanie, a w tych spękaniach rozwijają się grzyby powodujące gnicie owoców. Polecane do uprawy odmiany czereśni nie powinny pękać i gnić w wyniku opadów deszczu. Minione sezony potwierdziły, jak bardzo ważna jest to zaleta. Obfite kwitnienie i dobre zawiązanie owoców nie zawsze oznaczają udany rok dla producentów czereśni. Stratom powodowanym przez deszcze można jednak zapobiegać, uprawiając czereśnie odmian mało podatnych na pękanie lub stosując osłony przeciwdeszczowe.
Doświadczenie "namiot"
W doświadczeniu prowadzonym od 2016 r. w Ekologicznym Sadzie Doświadczalnym Instytutu Ogrodnictwa w Nowym Dworze-Parceli bardzo skutecznie ogranicza pękanie owoców „namiot” z innowacyjnego materiału, którym jest siatka AntiAqua o mikroskopijnych oczkach. Pasy bardzo gęstej siatki AntiAqua zamontowane nad rzędami drzew chronią owoce przed wodą opadową i pękaniem. Nad międzyrzędziami zastosowano pasy siatki AntiAqua o oczkach nieco większych niż te nad rzędami drzew. Ta innowacyjna tkanina sprawdza się nie tylko w ochronie owoców przed pękaniem, ale także przed nasionnicą i przed szkodami wyrządzanymi przez ptaki. W uprawie pod osłonami większy problem mogą stanowić natomiast mszyce oraz choroby grzybowe powodujące gnicie owoców.
Wybrane odmiany
Poniżej prezentujemy wartościowe odmiany czereśni, które mogą się sprawdzić w uprawie pod osłonami.
Rita
Odmiana otrzymana na Węgrzech ze skrzyżowania czereśni Truszenskaja 2 z siewką z wolnego zapylenia odmiany Germersdorfska. Drzewa rosną dość silnie, kwitną wcześnie, plonują średnio obficie. Owoce dojrzewają bardzo wcześnie, zwykle 8–10 dni przed owocami odmiany Burlat. W niektórych sezonach osiągają masę powyżej 7 g, co w przypadku tak wczesnej odmiany jest zaletą. Mają kształt sercowaty, spłaszczony na wierzchołkach. Okrywa je ciemnoczerwona, lśniąca skórka. Miąższ jest czerwony, dość jędrny, soczysty, smaczny.
Sok czerwony. Dojrzewające owoce pękają wskutek deszczu w stopniu zbliżonym do owoców odmiany Burlat, a w niektóre lata nawet bardziej. Uprawa pod osłonami pozwala ochronić je przed pękaniem oraz przed ptakami bardzo chętnie zjadającymi zwłaszcza owoce odmian wczesnych.
Earlise (Rivedel, Early Lory)
Odmiana otrzymana we Francji w wyniku krzyżowania czereśni Stark Hardy Giant × Burlat. Drzewa rosną dość silnie i tworzą luźne, półwzniesione korony. Kwitną wcześnie, plonują zwykle średnio obficie. Są obcopylne, a zapylają je m.in.: Lapins, Samba, Celeste. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą zwykle 1–3 dni wcześniej niż Bur[lat. Są atrakcyjne, duże, o masie około 9 g, co jest wyjątkowo rzadko spotykane u tak wczesnych odmian. Mają kształt okrągły, spłaszczony na wierzchołkach. Osadzone są na dość krótkiej szypułce.
Okrywa je ciemnoczerwona skórka, niestety bardzo podatna na pękanie w czasie opadów deszczu. Miąższ jest czerwony do ciemnoczerwonego, jędrny, smaczny. Pestka średniej wielkości, owalna, nie przylega do miąższu. Earlise to odmiana o bardzo atrakcyjnych owocach, wyróżniających się rozmiarami rzadko spotykanymi w grupie wcześnie dojrzewających czereśni. Do jej wad należy nieregularne plonowanie drzew i wysoka podatność skórki na pękanie, dlatego jest warta zainteresowania w przypadku upraw czereśni pod osłonami.
Annus (Anita)
Odmiana otrzymana w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Budapeszcie na Węgrzech w wyniku krzyżowania czereśni Truszenskaja 2 z siewką z wolnego zapylenia odmiany Germersdorfska. Jej drzewa są wytrzymałe na mróz, rosną umiarkowanie silnie i tworzą rozłożyste, średnio zagęszczone korony. Kwitną średnio wcześnie. Wymagają obcego zapylenia, a dobrymi zapylaczami są m.in. Petrus, Paulus, Carmen, Van. W Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach początkowo owocowały na średnim poziomie, ale od szóstego roku po posadzeniu plonują obficie.
Owoce o masie 6,5–7,5 g, dojrzewają 3–5 dni po odmianie Burlat. Są ciemnoczerwone, sercowate. Miąższ ciemnoczerwony, chrząstkowaty, soczysty, bardzo smaczny. Smak przypomina wczesne czereśnie uprawiane dawno temu w ogrodach przydomowych. Według hodowcy jest to odmiana niewrażliwa na pękanie i gnicie owoców. Niestety, z dotychczasowych obserwacji wynika, że owoce pękają w czasie deszczowej pogody, a wrażliwość na pękanie w niektórych latach jest nawet wyższa niż odmiany Burlat. Warto ją uprawiać pod osłonami.
Felicita
Odmiana otrzymana w Instytucie Sadownictwa w Holovousach w Czechach w wyniku krzyżowania czereśni Krupnopłodnaja × Stella. Jej drzewa rosną silnie i tworzą rozłożyste, umiarkowanie zagęszczone korony. Są wytrzymałe na mróz i mało podatne na choroby. Kwitną wcześnie, a pąki kwiatowe i kwiaty są dość podatne na uszkodzenia przymrozkowe. W Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach weszły wcześnie w okres owocowania i zwykle dobrze plonują. Są samopłodne. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą około 3–5 dni po owocach odmiany Vanda. Są duże, o masie 9–11 g, szerokosercowate. Okrywa je ciemnoczerwona, intensywnie lśniąca skórka, dość podatna na pękanie w deszczowe lata. Szypułka jest dość krótka i gruba. Miąższ jest ciemnoczerwony, jędrny, słodko-kwaskowy, aromatyczny, smaczny. Pestka średniej wielkości, pękata. Do zalet odmiany Felicita należy samopłodność i wysoka plenność drzew, a do wad wrażliwość pąków kwiatowych i kwiatów na uszkodzenia przez późnowiosenne przymrozki i podatność skórki na pękanie.
Prestiżna (Sukces)
Odmiana otrzymana w Instytucie Sadownictwa w Melitopolu na Ukrainie ze skrzyżowania czereśni Napoleon Biełaja × Walerij Czkałow. Jest obcopylna. Dobrymi zapylaczami są dla niej m.in. Melitopolska Czarna, Kosmiczna. Drzewa rosną dość silnie i tworzą gęste, początkowo półwzniesione, a po wejściu w owocowanie bardziej rozłożyste korony. Plonują dobrze i regularnie.
Owoce dojrzewają w piątym tygodniu dojrzewania czereśni, zwykle około 5 dni później niż owoce odmiany Vanda. Są duże do bardzo dużych, o masie 9–11 g, kuliste, lekko spłaszczone na wierzchołkach. Okrywa je mocna, elastyczna, początkowo czerwona, a w pełnej dojrzałości ciemnoczerwona skórka. Miąższ jest czerwony, wyjątkowo jędrny, kwaśno-słodki, bardzo smaczny. Prestiżna jest dobrze plonującą odmianą, wyróżniającą się znakomitym smakiem owoców. Do jej wad należy jednak podatność skórki na pękanie w deszczowe lata. W celu uzyskiwania corocznie owoców o wysokiej jakości warto uprawiać ją pod osłonami.
Letniskowa (Dacznica)
Odmiana o typowo żółtych owocach bez rumieńca, otrzymana w Melitopolu w Ukrainie w wyniku zapylenia odmiany Napoleon Biełaja mieszaniną pyłku 12 odmian czereśni. Jej drzewa są wytrzymałe na mróz, ale podatne na brunatną zgniliznę drzew pestkowych. Rosną silnie i tworzą rozłożyste, średniej gęstości korony. Kwitną wcześnie, a pąki kwiatowe i kwiaty są średnio podatne na uszkodzenia przymrozkowe. Plonują zwykle dobrze i regularnie. Są obcopylne, a dobrymi zapylaczami są m.in.: Drogana Żółta, Melitopolska Czarna, Talizman, Emperor Francis. Owoce dojrzewają w trzeciej dekadzie czerwca lub w pierwszej dekadzie lipca. Są duże, o masie 9–10 g, okrągło-sercowate, spłaszczone na wierzchołkach, osadzone na długich i grubych szypułkach. Miąższ jest kremowy, jędrny, słodko-kwaskowy, smaczny pod warunkiem, że owoce nie są zbyt wcześnie zrywane z drzewa. Letniskowa jest interesującą, żółtoowocową odmianą czereśni o atrakcyjnych owocach typu chrząstki. W warunkach Polski jej drzewa plonują dobrze, a owoce są ciekawym urozmaiceniem dla odmian czerwonoowocowych. Niestety, wadą owoców jest duża podatność skórki na pękanie. Pod tym względem przypominają owoce odmiany Vega.
Techlovan
Średniowczesna odmiana czereśni o wyjątkowo atrakcyjnych i smacznych owocach. Od wielu lat jest dobrze znana i uprawiana w sadach towarowych, od 2000 r. znajduje się w Krajowym Rejestrze Odmian w Polsce. Została otrzymana w Czechach w wyniku krzyżowania czereśni Van × Kordia. Jej drzewa są dość wytrzymałe na mróz i średnio podatne na raka bakteryjnego. Rosną średnio silnie i tworzą kuliste, umiarkowanie zagęszczone korony.
Kwitną średnio późno, owocują dobrze i regularnie. Są obcopylne, a dobrymi zapylaczami są m. in.: Early Korvik, Summit, Van, Tamara, Büttnera Czerwona, Schneidera Późna, Sweetheart, Justyna, Regina. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w piątym tygodniu dojrzewania czereśni. Są duże do bardzo dużych, o średniej masie 9 g, ale często przekraczającej 10 g. Mają kształt kulistosercowaty. Skórka jest średniej grubości, ciemnoczerwona, błyszcząca, bardzo podatna na pękanie. Miąższ ciemnoczerwony z jasnymi żyłkami, twardy, soczysty i bardzo smaczny. Sok czerwony. Owoce są bardzo atrakcyjne w lata bezdeszczowe. Aby corocznie uzyskiwać wysoką ich jakość, warto stosować zadaszenia przeciwdeszczowe.
Wasilisa
Odmiana otrzymana w Doniecku w Ukrainie w wyniku skrzyżowania czereśni Donieckij Ugołek × Donieckaja Krasawica. Jej drzewa rosną dość silnie i tworzą rozłożyste korony. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w piątym tygodniu dojrzewania czereśni, w terminie zbliżonym do odmiany Techlovan, którą przypominają również kształtem i wielkością. Średnia masa jednego owocu przekracza 10 g.
Skórka jest wiśniowa, błyszcząca, dość mocna. Miąższ jest ciemnoczerwony, twardy, chrząstkowaty, bardzo smaczny. Wasilisa jest bardzo atrakcyjną odmianą w bezdeszczowe lata. Jej wadą jest jednak bardzo duża podatność skórki na pękanie. Niestety, owoce tej odmiany pękają w zagłębieniu szypułkowym nawet przy niewielkiej ilości opadów, czym bardzo przypominają owoce odmiany Techlova.
Proszczalna
Odmiana otrzymana w Doniecku w Ukrainie w wyniku krzyżowania czereśni (Donczanka × Walerij Czkałow) × Dżereło. Jest obcopylna. Jej drzewa są średnio wytrzymałe na mróz. Kwitną późno, późno wchodzą w okres owocowania, plonują dość regularnie, ale zwykle średnio dobrze, choć z opinii hodowcy wynika, że są plenne. Owoce dojrzewają w szóstym tygodniu dojrzewania czereśni i osiągają masę 11–13 g. Są szerokosercowate.
Okrywa je ciemnoczerwona, lśniąca skórka, która jest bardzo podatna na pękanie w deszczowe lata. Miąższ jest czerwony do ciemnoczerwonego, chrząstkowaty, słodko-kwaśny, smaczny. Sokciemnoczerwony. Proszczalna jest interesującą, ciemnoowocową odmianą czereśni o dość późno dojrzewających, wyjątkowo atrakcyjnych owocach typu chrząstki. Może być przydatna do uprawy pod osłonami.
Tamara
Odmiana otrzymana w Czechach w wyniku krzyżowania czereśni Krupnopłodnaja × Van. Drzewa są wytrzymałe na mróz, a kwiaty charakteryzują się średnią podatnością na uszkodzenia przez wiosenne przymrozki. Rosną średnio silnie, wcześnie wchodzą w owocowanie i bardzo dobrze plonują. Są obcopylne, a dobrymi zapylaczami są m.in. Burlat, Vanda, Lapins, Sweetheart, Kasandra, Aida, Stark Hardy Giant, Christiana, Merchant, Samba. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą kilka dni po odmianie Kordia, a przed odmianą Regina.
Są bardzo duże, o masie 10–13 g, a w niektóre lata osiągają nawet powyżej 15 g. Mają szerokosercowaty kształt. Skórka jest czerwona do ciemnoczerwonej, lśniąca. Miąższ czerwony, chrząstkowaty, bardzo smaczny. Owoce wyróżniają się dobrym smakiem, zanim jeszcze osiągną pełną dojrzałość. Do wad odmiany należy dość wysoka podatność skórki na pękanie w czasie opadów deszczu. Ponadto owoce nie nadają się do dłuższego przetrzymania na drzewach, ponieważ bardzo łatwo oddzielają się od szypułki i opadają. Mimo wad Tamara cieszy się dużym zainteresowaniem i jest coraz częściej wybierana do nowych nasadzeń, zwłaszcza pod osłonami.
Sandra
Owoce tej odmiany zwracają uwagę wielkością i bardzo małą podatnością skórki na pękanie. Problem w uprawie stanowi natomiast słabe plonowanie drzew na podkładkach silnie rosnących oraz silne zagęszczanie koron. W Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach dobre wyniki daje uprawa tej odmiany na podkładce Gisela 5. Sandra została otrzymana w Czechach w wyniku krzyżowania czereśni Kordia × siewka nr 13. Jest obcopylna, a dobrymi zapylaczami są dla niej m. in.: Vanda, Sylvana. Owoce dojrzewają prawie równocześnie z odmianą Summit. Są bardzo atrakcyjne, duże do bardzo dużych, o masie 9–12 g, a w niektóre lata osiągają nawet powyżej 15 g. Mają kształt sercowaty.
Okrywa je cętkowana skórka, która w pełnej dojrzałości przybiera ciemnoczerwony kolor. Miąższ jest czerwony, dość jędrny, soczysty, smaczny, nie przylegający do pestki. Sok czerwony. Sandra jest przydatna do uprawy w nowoczesnych sadach z małymi drzewkami i o większej gęstości nasadzeń. Dobre wyniki można uzyskać na podkładkach karłowych.
