W ostatnich latach konsumenci poszukują owoców ciekawych w smaku i charakteryzujących się wysoką zdrowotnością. Takim gatunkiem jest jeżyna wielkoowocowa, ceniona za wybitny aromat, ciekawy smak, a także działanie prozdrowotne. Jej owoce są źródłem m.in. witamin A, B i C, ale także zawierają cenne dla zdrowia związki mineralne, takie jak magnez, potas i wapń. Mają również właściwości odprężająco-uspokajające i pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu przewodu pokarmowego. Dodatkowo wzmacniają organizm wykazując działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. Warto również wspomnieć, że liście jeżyny są składnikiem mieszanek i herbat ziołowych. Jeżyny są świetne jako owoc deserowy, ale także są cennym produktem w przetwórstwie domowym, m.in. w formie soków i dżemów.
Odmiany jeżyny o różnej wczesności
Prace hodowlane zmierzają w kierunku uzyskiwania klonów o dużych, aromatycznych owocach oraz wysokiej wartości dietetycznej. Wartość gospodarczą oraz możliwość uprawy tych genotypów w warunkach centralnej Polski bada się w Instytucie Ogrodnictwa. Na tej podstawie wytypowano kilka odmian, które oceniano przez kilka lat w Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach i w Sadzie Pomologicznym w Skierniewicach.
- Brzezina jest wczesną odmianą polskiej hodowli. Krzew rośnie silnie, tworzy grube i sztywne pędy bez kolców. Pędy nie przemarzają zimą, a pąki kwiatowe i liściowe nie są uszkadzane przez wiosenne przymrozki. Owoce odmiany Brzezina zaczynają dojrzewać na początku lipca. Są duże, wydłużone i błyszczące, o masie około 5 g, bardzo aromatyczne i smaczne. Charakteryzują się dość dużą jędrnością, dlatego nadają się do transportu. Z jednego krzewu można zebrać średnio ponad 4 kg owoców wysokiej jakości.
-
Loch Ness, Loch Tay oraz Loch Maree to wczesne odmiany szkockie, polecane również do uprawy w Polsce. Owocują w terminie podobnym jak Brzezina. Krzewy są mało podatne na przemarzanie, ale przy bardzo dużych mrozach część pędów może zostać uszkodzona, szczególnie u odmiany Loch Ness. Pierwsze dwie odmiany plonują na poziomie 6 kg owoców z krzewu, nieco mniej owoców tworzy jeżyna Loch Maree.
Odmiana Loch Ness ma największe owoce – średnio 6-gramowe, owoce pozostałych dwóch odmian osiągają po ok. 5 g. Wszystkie są kuliste i jędrne, idealne do transportu, a także bardzo smaczne i słodkie. Wszystkie trzy mają pędy dość sztywne, bezkolcowe. Rosną średnio silnie.
- Black Butte, Karaka Black oraz Natchez są wielkoowocowymi odmianami amerykańskimi. Pędy odmian Black Butte i Karaka Black są pokryte drobnymi kolcami, a Natchez ma pędy gładkie. Dwie pierwsze plonują średnio obficie, na poziomie 3,5 kg z rośliny, a Natchez – około 5 kg. Wszystkie trzy tworzą bardzo duże i smaczne owoce, największe (około 10 g) ma Natchez. Black Butte – ponad 8 g i Karaka Black niecałe 7 g. Niestety, krzewy tych odmian mają niską wytrzymałość na mróz i w naszych warunkach klimatycznych muszą być na zimę okryte lub uprawiane pod osłonami. Dlatego są jeszcze mało znane na naszym rynku. Mimo tego, ze względu na imponującą wielkość owoców zasługują na większą uwagę.
- Navaho i Apache to odmiany średnio wczesne, również z rodowodem amerykańskim. Obie plonują na poziomie 4 kg owoców z krzewu. Niestety, u nas są jeszcze mało rozpowszechnione, a szkoda. Dużym plusem odmiany Navaho jest mała podatność na przemarzanie, jednak cecha ta wymaga jeszcze obserwacji w dość surowych warunkach. Rośliny tworzą smaczne, soczyste owoce, o masie ponad 5 g. Pędy tej jeżyny są silne, bezkolcowe i szybko rosną, dlatego wymagają częstego formowania i skracania.
- Apache to również jeżyna bezkolcowa, silnie rosnąca, o gładkich pędach, które mogą być uszkadzane przez mróz. Dlatego wymaga stanowiska osłoniętego od wiatru, ale należy ją okryć przed wystąpieniem silnych mrozów. Apache tworzy bardzo duże owoce, o masie około 9 g.
-
Triple Crown i Chester to odmiany późne, których owoce zaczynają dojrzewać w pierwszej połowie sierpnia, pochodzące z hodowli amerykańskiej. Ich bezkolcowe pędy rosną szybko i intensywnie. Owoce są kuliste, bardzo jędrne, dość mocno trzymające się dna kwiatowego. Pierwsza wymieniona odmiana owocuje na poziomie 7 kg z rośliny. Średnia masa owocu wynosi 9 g. Są smaczne i jędrne. Owocują do przełomu września i października.
Odmiana Chester jest wyjątkowo plenna – z jednego krzewu można zebrać nawet 13 kg wysokiej jakości owoców. Z karpy wyrastają bardzo silne i sztywne pędy, niepodwiązane w porę mogą się wyłamywać. Jest to jeżyna bardzo późna, dlatego w naszych warunkach klimatycznych jesienią na pędach zostają owoce, które nie zdążyły dojrzeć. Ze względu na tę cechę raczej polecana do uprawy w tunelach foliowych lub szklarniach, żeby przyspieszyć termin zbioru i dojrzewanie owoców. Chester tworzy bardzo jędrne, wyrównane owoce, o masie około 5 g. Te dwie późne odmiany są mało podatne na mróz, jednak w celu uzyskania wysokich plonów zaleca się okrycie pędów białą agrowłókniną.
Głównym problemem w uprawie jeżyny w Polsce jest mały wybór odmian o owocach deserowych, które nie przemarzają. Do tej pory opracowano kilka metod, dzięki którym prawidłowo uformowane pędy można z powodzeniem okrywać na zimę, co pozwala uzyskać wysokie plony. A koszt materiałów z pewnością zrekompensuje wysoka cena owoców.
Justyna Wójcik-Seliga
