Duże zbiory wiśni i czereśni (tak jak większości pozostałych owoców) wynikały głównie z braku uszkodzeń mrozowych drzew i krzewów (łagodny przebieg zimy) oraz długiego i obfitego ich kwitnienia. Wprawdzie miał miejsce, w wyniku niedoborów wody w glebie, znaczny opad kwiatów i zawiązków, jednakże ilość związanych owoców była wystarczająca dla osiągnięcia wysokich plonów. Brak wystarczającej ilości opadów, głównie w marcu, kwietniu, czerwcu i na początku lipca, któremu towarzyszyła wysoka temperatura powietrza spowodował drobnienie owoców i pogarszanie ich jakości. Ponadto ze względu na upalną pogodę okres zbiorów wiśni, czereśni i innych owoców był relatywnie krótki.
Ceny wiśni w roku 2022 i opłacalność produkcji
Mimo większych zbiorów ceny skupu wiśni i większości pozostałych owoców we wszystkich ogniwach łańcucha marketingowego były w 2022 r. wyższe niż w roku poprzednim. Spowodowane to było przede wszystkim wzrostem kosztów produkcji owoców w następstwie istotnego zwiększenia cen:
- nawozów mineralnych,
- paliwa i nośników energii,
- ale też opłaty siły roboczej.
O opłacalności produkcji wiśni decydują ceny skupu oferowane przez zakłady przetwórcze, bowiem trafia do nich około 70% produkcji tych owoców.
- W 2022 r. przeciętne ceny skupu (loco – zakład) wiśni przeznaczonych do mrożenia wyniosły około 2,70 zł/kg, wobec około 1,8 zł/kg w 2021 r.
- Ceny wiśni wykorzystywanych do produkcji zagęszczonych soków zwiększyły się z około 0,85 do 1,75 zł/kg.
- Spośród owoców miękkich bardziej niż wiśni wzrosły ceny wykorzystywanych w zakładach przetwórczych: truskawek i porzeczek czarnych.
- Mniejsza była skala wzrostu cen aronii, a obniżyły się, wobec rekordowo wysokiego poziomu w 2021 r., ceny skupu malin.
- Warto dodać, że niższe były też ceny skupu śliwek. Tak jak w większości pozostałych lat ceny skupu wiśni były nisze niż większości owoców jagodowych.
- Wzrosły też istotnie ceny skupu wiśni przeznaczonych na eksport – z około 0,9 do 1,9 zł/kg. Wskazuje to na duże zapotrzebowanie na wiśnie w krajach-odbiorcach, głównie w Niemczech. Niemcy odbierają z Polski przede wszystkim wiśnie kierowane do przetwórstwa w tym kraju.
- Ze względu na duże zapotrzebowanie krajowych zakładów przetwórczych zagraniczna sprzedaż tych owoców była mniejsza niż w 2021 r., kiedy wyniosła około. 7 tys. ton. Import wiśni, tak jak w 2021 r., wyniósł około 0,5 tys. ton.
- Ceny skupu wiśni kierowanych do konsumpcji bezpośredniej w lipcu, tj. w miesiącu ich największej podaży, wyniosły około 6 zł/kg i były niższe niż w lipcu 2021 r. Bezpośrednia konsumpcja wiśni w Polsce oceniana jest na 7–9 tys. ton.
Ceny skupu wiśni, tak jak większości owoców, nie wykazują tendencji wzrostowej, przy równocześnie silnej ich wahliwości spowodowanej przede wszystkim zmiennością zbiorów.
W latach 2013–2022 wskaźnik zmienności cen skupu wiśni kierowanych do produkcji mrożonek wyniósł 66%, a do produkcji soków zagęszczonych 71%. Mniejsza jest wahliwość cen skupu wiśni kierowanych do spożycia bezpośredniego. W latach 2013–2022 mniejsza niż wiśni była zmienność cen skupu kierowanych do przetwórstwa pozostałych owoców miękkich. Zmienność cen skupu porzeczek czarnych wyniosła 57%, malin 52%, aronii 44%, agrestu 34%, porzeczek czerwonych 29%, a truskawek 21%.
Ceny czereśni, import oraz eksport
Sytuacja dochodowa producentów czereśni wyznaczana jest poziomem cen skupu tych owoców kierowanych do konsumpcji bezpośredniej.
- Przeciętne ceny skupu czereśni w 2022 r. wyniosły 6,7 zł/kg wobec 7,5 zł/kg w roku poprzednim.
- Decydujący był spadek cen w czerwcu w porównaniu do czerwca 2021 r. W ostatnich dziesięciu latach wyższe były ceny skupu czereśni przeznaczonych do konsumpcji bezpośredniej w latach 2019–2021. Do 2017 r. ceny skupu wykazywały tendencję wzrostową.
- Spadek cen skupu czereśni w 2022 r. spowodowany był przede wszystkim rekordowymi zbiorami tych owoców. Na kształtowanie się łącznej podaży mniejszy niż w roku poprzednim miał wpływ import czereśni, sprowadzanych głównie z Grecji i Hiszpanii. Przywóz w 2022 r. wyniósł 4,6 tys. ton, wobec 5,6 tys. ton w roku poprzednim.
Trzeba jednak wyraźnie podkreślić, że zahamowanie tendencji wzrostowej cen skupu czereśni w ostatnich latach spowodowane było istotnym wzrostem ich przywozu.
- Średni import tych owoców w latach 2013–2016 wyniósł około 1,2 tys. ton, a w latach 2017–2022 – około 3,9 tys. ton.
- Import realizowany jest głównie w czerwcu i lipcu, tj. w miesiącach zbiorów w kraju.
- Z drugiej strony zmniejsza się eksport czereśni. Decydujące było wprowadzenie w 2014 r. przez Rosję embarga na przywóz m.in. produktów ogrodniczych z UE.
- Rosja była głównym odbiorcą czereśni z Polski.
- W ostatnich latach zmniejszył się też eksport do Białorusi, która zastąpiła Rosję w miejscu głównego importera tych owoców z Polski. Obecnie głównym odbiorcą czereśni z Polski są Niemcy.
Polska w ostatnich latach jest importerem netto czereśni. W 2022 r. ujemne saldo handlu zagranicznego tymi owocami wyniosło około 3 tys. ton, wobec około 4 tys. ton w 2021 r. W latach 2013–2016 dodatnie saldo handlu wyniosło średnio 5,6 tys. ton. Ceny eksportowe czereśni są zdecydowanie niższe od cen importowych tych owoców. W 2022 r. ceny eksportowe były niższe od importowych o 42%.
Podsumowanie - Wzrost cen nie rekompensował zwiększania kosztów produkcji wiśni
W 2022 r. zbiory wiśni w wyniku korzystnych warunków atmosferycznych przekraczały poziom z roku poprzedniego, a zbiory czereśni były rekordowo wysokie. W wyniku bardzo wysokich zbiorów obniżyły się ceny skupu czereśni. Wzrost zapotrzebowania na zagranicznych rynkach zbytu na mrożonki i soki zagęszczone spowodował natomiast wzrost cen skupu kierowanych do przetwórstwa wiśni. Wzrost cen nie rekompensował jednakże zwiększania kosztów produkcji wiśni. Spadła opłacalność produkcji czereśni. Wobec spodziewanego utrzymania w 2023 r. tendencji wzrostowej kosztów produkcji, poprawa sytuacji dochodowej producentów wiśni, czereśni i innych produktów ogrodniczych wymagałaby istotnego wzrostu cen skupu tych owoców.
Dr hab. Bożena Nosecka, prof. IERiGŻ-PIB
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB w Warszawie
